Herijking gemeentelijke monumenten

Geplaatst op donderdag 25 mei 2023

Gemeente Valkenburg is rijk aan cultureel erfgoed. Naast beschermde monumenten vanuit het Rijk zijn er nog talrijke historisch waardevolle objecten en gebieden die niet door het rijk beschermd zijn. Om dit waardevol cultureel erfgoed te behouden en tegelijkertijd ruimte te bieden voor ontwikkeling en gebruik ervan, heeft de gemeente in 2021 een inventarisatie laten maken. Die eerste inventarisatie leidde tot een lijst van ruim duizend panden, objecten en landschapselementen met erfgoedwaarden. Een beoordeling gebaseerd op bestaande informatie en wat aan de buitenkant zichtbaar is.

De eigenaren van die objecten heeft de gemeente vorig jaar aangeschreven. Daar zijn een heleboel reacties op gekomen. Vaak omdat het bij veel panden juist alleen maar om het aanzien blijkt te gaan omdat het interieur al meermaals ingrijpend werd verbouwd. Als gevolg hiervan zijn de oorspronkelijke elementen verloren gegaan en is de erfgoedwaarde van het interieur niet of nauwelijks meer aanwezig. Wethouder Wim Weerts: “ We hebben gehoor gegeven aan die reacties van eigenaren en een herijking gedaan onder die duizend objecten. We hebben ons daarbij de vraag gesteld: wat heeft écht cultuurhistorische waarde en is zo exemplarisch dat het object het predicaat monument verdient? We zijn nu tot een lijst gekomen van 50 panden en objecten die we als ‘gemeentelijk monument’ aanduiden. Dat betekent dat zowel het interieur als het exterieur een beschermde status verdient. Daarnaast hebben we 250 objecten bestempeld als ‘beeldbepalend of karakteristiek. Dan gaat het om erfgoedwaarden, die vanaf de openbare weg zichtbaar zijn.”

Voor de vergadering van 19 juni is een voorstel voorbereid waarbij de raad gevraagd wordt de procedure en aantallen gemeentelijke monumenten en beeldbepalende objecten enigszins aan te passen, teneinde nog dit jaar te komen met een nieuw gemeentelijk erfgoedbeleid en bijbehorende subsidieverordening.

In overleg met de eigenaren

De gemeente gaat met de eigenaren van die 50 gemeentelijke monumenten om de tafel om ze uitvoerig te informeren over de gevolgen van zo’n monumentale status. Vaak zijn mensen bang dat ze daardoor worden beperkt.  Echter, de gemeente wil juist weten wat ze voor eigenaren kan betekenen en met hen overleggen voordat ze ingrepen doen aan het pand. Juist om samen te kijken wat er wél mogelijk is binnen de gestelde beperkingen en bijvoorbeeld te kiezen voor materialen die bij het monument passen. Wethouder Weerts: “ Wij doen dit uit liefde voor het cultureel erfgoed. Niet om eigenaren extra lasten op te leggen maar om op een verantwoorde manier met het erfgoed om te gaan. We gaan er vanuit dat eigenaren van een monumentaal pand die liefde delen. Anders koop je zo’n pand niet. We hopen ook dat de meesten blij zijn met een status ‘monumentaal’. Een positief effect van de monumentenstatus is dat eigenaren subsidie kunnen krijgen voor de instandhouding. We willen geen openluchtmuseum worden. Daarom hebben we ervoor gekozen  om de aanvankelijke lijst in te dikken tot de panden met de hoogste erfgoedscores.  Een monumentaal pand is alleen toekomstbestendig als het ook duurzaam kan worden gerestaureerd of verbouwd op  een verantwoorde manier zonder de kwaliteit van het pand aan te tasten.”

Verdere procedure

Volgend jaar worden ook de 250 betrokkenen van beeldbepalende panden en objecten benaderd. Het gaat dus niet alleen om gebouwen maar ook om bijvoorbeeld mergelgroeven, kapellen, puthuisjes en kalkovens. De gemeente heeft een deskundig bureau ingeschakeld om een aanwijzingsprocedure op te stellen, samen met een erfgoedverordening en een regeling voor erfgoedsubsidie. Een van de dingen die nog dit jaar zal gebeuren, is dat het bureau zogenoemde redengevende omschrijvingen opstelt. Een letterlijke omschrijving van de erfgoedelementen aan het object, die onderbouwt waarom het een beschermde status verdient.